الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیه (کتاب)« الحدائق الندية في شرح الفوائد الصمدية»، اثر سید علی خان مدنی شیرازی است كه به زبان عربى در شرح كتاب« الفوائد الصمدیة » شیخ بهائی نوشته شده است و توسط دكتر سید ابوالفضل سجادی مورد تصحيح، تعليق و تحقيق قرار گرفته است. ۱ - معرفی اجمالیشارح در اين كتاب از كتب مشهورى چون« الکتاب » از سیبویه ،« شرح الکافیة فی النحو » از رضى،« الخصائص » از ابن جنی ،« مغنی اللبیب » و« شذور الذهب » از ابن هشام،« شرح ابن عقیل » و... استفاده نموده است. ۲ - گزارش محتواییدر ابتداى كتاب مقدمه اى از محقق و در ادامه شرح حال شيخ بهائى، مؤلف كتاب صمديه، ذكر شده، سپس شرح حال شارح كتاب و آنگاه مقدمه اى از شارح كه به دنبال آن به معرفى مؤلف و كتاب وى پرداخته شده است. « الحدائق الندیة »، شرح كبير بر« الفوائد الصمدیة » شيخ بهائى است كه بحث‌هاى عمده ادب و نحو را جمع آورى كرده است. تأليف اين كتاب به سال ۱۰۹۹ ق، به پايان رسيده است. اين شرح، به صورت غير مزجى است. شارح در هر قسمت، نخست، عباراتى را از كتاب صمديه نقل مى كند، سپس به شرح نكات مبهم و مشكل آن و نيز روشن كردن اشارات آن مى پردازد. اين شرح، خود، كتابى كامل در علم نحو است و مؤلف از آراء بزرگان علم نحو و لغت مثل خليل و سيبويه و كسائى و ابن جنى استفاده نموده و در شرحش بر آراء ۳۰۰ نحوى و لغوى اعتماد جسته؛ به‌طورى‌كه كتاب، موسوعه آراء آنها مى‌باشد. ۳ - تاثیر پذیری شارح از ابن هشام و رضیشارح در اين كتاب، بسيار تحت تأثير ابن هشام و مرحوم رضى است. وى تنها در مواردى اندك با آراء مرحوم رضى مخالفت كرده است. وى همچنين استشهاد زيادى به آيات قرآن نموده و نيز از اشعار فراوانى استفاده كرده تا حدى كه ۱۱۰۰ بيت از شعر شعراى جاهلى و صدر اسلام و عصر اموى و عباسى را مورد استناد قرار داده است. اين شرح، علاوه بر مباحث و قواعد نحوى، شامل مباحث تفسيرى، مخصوصا تفسير« الكشاف» اثر زمخشرى نيز مى‌باشد. همچنين مسائل تاريخى اى كه بين علماء، پيرامون مسائل نحوى و لغوى مطرح بوده در اين كتاب ذكر شده است. در بسيارى موارد قبل از دخول در بحث، به شرح قضاياى اصوات لغوى متعلق به تلفظ مفردات پرداخته شده است. علاوه بر اينها متضمن مباحثى در زمينه فلسفه اعراب، بلاغت و كلام نيز هست؛ لذا از اين ناحيه، از كامل‌ترين كتب نحو به حساب مى‌آيد. وى همه قواعد نحوی و فوائد آن را به‌صورت استدلالى و عقلى و منطقى مطرح نموده و با هيچ مسئله نحوى روبه رو نشده مگر اينكه در مورد آن به آيات قرآنى و قرائات مختلف استشهاد كرده و آراء نحويون و لغويون را با دقت عرضه نموده، آنگاه بعضى را رد كرده و با بعضى موافقت نموده است. ۴ - وضعيت كتابفهرست مصادر و مطالب كتاب در انتهاى آن ذكر شده است. پاورقى‌هاى كتاب، بيشتر مربوط به ذكر منابع و گاه توضيح پاره‌اى از مطالب مى‌باشد. محقق كتاب، آقاى سید ابوالفضل سجادی ، آيات قرآنى، احاديث و اشعار مورد استناد شارح را به صورت كامل همراه با آدرس ذكر كرده و واژه هاى دشوار آنها را شرح داده و علاوه بر اينها به معرفى اعلام و كتب در پاورقى پرداخته است. ۵ - منبعنرم افزار ادبيات عرب ، مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلاني |